Τράγου Κέρατο

Μνημονεύεται ως ένα μοναδικό παράδειγμα αυτοθυσίας. Είναι όμως στην πραγματικότητα; Δεν υπήρχε κανένας λόγος να χάσει τη ζωή του ο μοναχός. Υποτίθεται πως την προσέφερε προς έναν ανώτερο σκοπό, ο οποίος ήταν η θρησκευτική ελευθερία στη χώρα του. Σίγουρα κατάφερε να στρέψει το ενδιαφέρον προς την υπόθεσή του, μπορούσε να τον επιτύχει και με άλλους τρόπους. Σε όλα αυτά, πρόσθεσε και τις διαφορές Ανατολής και Δύσης, όπου για την Ανατολή το να προσφέρεις τη ζωή σου για το καλό του συνόλου είναι "μικρή" θυσία.

ΟΚ, ας παραθέσουμε μια πραγματικά αμφιλεγόμενη περίπτωση «Οι άνθρωποι καίγονται εντυπωσιακά γρήγορα! Δεν έβγαλε ούτε έναν ψίθυρο». Η συγκλονιστική ανταπόκριση από την Σαϊγκόν για τον μοναχό που αυτοπυρπολήθηκε σε στάση προσευχής...

Εξαρτάται. Το ότι αυτός που κλέβει για να φάει συγχωρείται, είναι μια κατάσταση την οποία αναγνωρίζει ο νόμος ο οποίος είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των ανθρώπινων κοινωνιών και μάλιστα αυτών που έχουν εξελιχθεί σε ένα κάποιο επίπεδο. Κι η διαφοροποίηση είναι πως, στην περίπτωση του "κλέβω για να φάω" δεν έχουμε εξόντωση ενός ατόμου όπως στη ζούγκλα, όπου ένα ζώο χάνει τη ζωή του. Εκεί κάποιος ο οποίος βρίσκεται σε κατάσταση έλλειψης τόσο μεγάλη ώστε να απειλείται η ζωή του, αφαιρεί από το περίσσευμα κάποιου άλλου. Ο παράγοντας ο οποίος κάνει τη διαφορά στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι το μέτρο. Οι ανθρώπινες κοινωνίες πράγματι φτιάχτηκαν για να μην έχουμε πεινασμένους και επιτήδειους. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όπου κάποιος πεινάει, η κοινωνία έχει αποτύχει. Το κρίσιμο ερώτημα είναι: για ποιο λόγο κατηγορούμε αυτόν που πεινάει (και, στην τελική κινδυνεύει η ύπαρξή του) κι όχι αυτόν που τα μαζεύει.

Έλα, μη μου το χαλάς τώρα, το πήγαινες ωραία! Συγνώμη, δεν ξεχωρίζεις πως είναι άλλο να ταυτίζουμε δυο πράγματα κι άλλο κάτι να έχει μια ιδιότητα; Συγνώμη, αλλά, στη λογική, δε δουλεύει καθόλου έτσι (γι' αυτό το έγραψα και στη μαθηματική του διατύπωση. Να σε βοηθήσω. Για κάνε μου μια περιγραφή του υπέρτατου... (Δε σου λέω για ορισμό, μια απλή περιγραφή κάνε)

Ξέρεις, το πρόβλημα είναι πως, διαχρονικά, οι άνθρωποι έχουν αποδείξει την ανικανότητά τους να σκεφτούν σε βάθος χρόνου. Κάπως έτσι έχουμε φτάσει στο σημερινό οικολογικό πρόβλημα. Και δεν είναι η μόνη περίπτωση. Άλλο παράδειγμα, έχουν αρχίσει να δημοσιεύονται αρκετές μελέτες οι οποίες λένε πως, όταν οι οικονομικές ανισότητες ξεπερνάνε κάποιο όριο, έρχεται κοινωνική επανάσταση και βγαίνουν οι τσουγκράνες και οι πυρσοί για να κάψουν τους ευγενείς. Οι ίδιες μελέτες λένε πως βρισκόμαστε πολύ κοντά σε αυτό το όριο. Κι όμως, οι πλούσιοι συνεχίζουν το ίδιο άπληστοι και παραπάνω (με κάποιες λίγες εξαιρέσεις). Πάντως παρόμοιες θέσεις έχει υποστηρίξει κι η Ayn Rand (μπρρρ) η οποία έλεγε πράγματα του τύπου "τους φίλους τους βοηθάμε καθαρά από εγωϊστικά κίνητρα, διότι μας προσφέρει μια αίσθηση ευχαρίστησης να τους βοηθάμε". Ο νόμος λέει πως αν κλέψεις για να φας, δεν υπάρχει αδίκημα. Είναι βέβαια πολύ ειδικές οι συνθήκες. Δεν είναι "μπήκα στο σουπερμάρκετ κι έκλεψα ένα καρότσι γεμάτο τρόφιμα", αλλά "μπήκα στο φούρνο κι έφαγα επιτόπου μια φρατζόλα γιατί δεν άντεχα άλλο την πείνα" ή "μπήκα στο σουπερμάρκετ και στον πάγκο της μαναβικής άρχισα να τρώω φρούτα γιατί δεν άντεχα". Αν δηλαδή έκλεψες όσο μπορούσες να φας και μπορείς να αποδείξεις ότι πεινάς, δεν υπάρχει αδίκημα. Αυτό συμβαδίζει με τη γενικότερη αίσθηση ηθικής της κοινωνίας. Ας πούμε, πολύ πρόσφατα, στην Κύπρο, παππούς έκλεψε κοτόπουλο για να ταίσει το διαβητικό του εγγόνι και το δικαστήριο τον καταδίκασε σε πρόστιμο 250€. Σύσσωμη η κοινή γνώμη αποδοκίμασε την απόφαση, αλλά και τον ιδιοκτήτη της αλυσίδας σουπερμάρκετ που έκανε τη μήνυση. Ο Λάο Τσε μια φορά έζησε πολύ πριν από αυτήν την πολιτική θεώρηση και, όταν του δόθηκε η εξουσία, καταδίκασε και τον κλέφτη αλλά και τον πλούσιο.

Μήπως μπορείς να το αναπτύξεις;

Πως θα πάει μπροστά η κοινωνία όταν καθένας κοιτάζει αποκλειστικά και μόνο τον εαυτό του; (Προσοχή, το ερώτημα είναι παλιό κι έχουν δοθεί απαντήσεις, πιθανώς αυτό ο "ηθικός εγωϊσμός" να είναι μια τέτοια απάντηση, ωστόσο δεν παύει να είναι παράδοξο.)

Καλό! Σωστά. Αλλά γίνεται να υπάρξει άλλη υπέρτατη ύπαρξη χωρίς να είναι θεός; Νννναι... Ο άνθρωπος προσπαθεί να κάνει φιλοσοφία, οπότε ο υποκειμενισμός θα έπρεπε να αποφεύγεται. Θέλω να πω, δεν υπάρχει χώρος για το "τι θεωρεί ο καθένας", αλλά θα πρέπει να εξηγηθεί αυτός που αναπτύσσει την απόδειξη. Πράγματι, για πολλούς είναι κι αυτό ένα πρόβλημα της απόδειξης αυτής.

Μα γιατί τα προσπερνάς όλα τόσο συνοπτικά; Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Αμ έλα που δεν πάει έτσι. Το αρχικό επιχείρημα ορίζει το "υπέρτατο" ως ιδιότητα του υποκειμένου Θεός. Δεν τα ταυτίζει. Σε μαθηματική γλώσσα, δεν είναι: ΘΕΟΣ = ΥΠΕΡΤΑΤΟ ΟΝ Αλλά (Ιδιότητα "Υπέρτατο Ον") ∈ (Ιδιότητες Θεού) Αρχική διατύπωση "Ο Θεός είναι ένα Ον από το οποίο δεν μπορούμε να φανταστούμε μεγαλύτερο". Και ναι μεν η πρόταση είναι σωστή, αλλά για πολλούς η έννοια "υπέρτατο" δεν έχει οριστεί αρκετά. Τι στην ευχή είναι αυτό το υπέρτατο; ΟΚ εδώ. Κάτσε. Πως το θέλει; Είδες που σκοντάφτουμε στο (1) το οποίο δεν το αναλύσαμε πριν; Και, τελικά, τι στην ευχή σημαίνει αυτή η πρόταση; Έστω. Και γιατί αυτό να ισχύει με το Θεό και να μην ισχύει, ας πούμε, με ένα σπίτι; Φαντάζομαι το μεγαλύτερο σπίτι που μπορώ να φανταστώ. Αν δεν μπορώ να φανταστώ μεγαλύτερο, το σπίτι αυτό υπάρχει. Δεν είναι ο ίδιος συλλογισμός; Καλά, έχεις προσπεράσει όοοολα τα προηγούμενα και σκαλώνεις εδώ που κάνει πολύ απλά μια εις άτοπον απαγωγή; Λέω, έστω πως έχουμε ΤΡΕΙΣ ιδιότητες από τις οποίες αποτελείται το "μεγαλείο". Μπορεί να είναι οποιεσδήποτε. Το σημαντικό είναι πως οι Β και Γ είναι αλληλοαποκλειόμενες. Ή το ένα θα έχεις, ή το άλλο. Ας πούμε θεϊκό είναι το τρόφιμο το οποίο είναι Α) θρεπτικό Β) έχει υπέροχη γεύση και Γ) χαμηλά λιπαρά. Πιάσε από κει και μετά το υπόλοιπο της αντίρρησης.

Ούτε καν. Αν διαβάσεις προσεκτικά το αρχικό επιχείρημα, θεωρεί το "υπέρτατο" ως ιδιότητα του Θεού και ως μοναδικό υποκείμενο το οποίο κατέχει αυτήν την ιδιότητα. Μα για να βρεις που είναι το πρόβλημα στο 4 πρέπει να το σπάσεις και να το αναλύσεις. Εν προκειμένω, εξετάζεις καλύτερα τις προτάσεις στις οποίες βασίζεται, οι οποίες είναι οι τρεις προηγούμενες. Για μερικούς δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Το άπειρο... κακό σημείο για να το πιάσεις. Χώρια που το "μεγαλύτερο" είναι κακή επιλογή. Τι ακριβώς εννοούμε με το "μεγαλύτερο" και με το "ανώτερο". Άλλοι βρήκαν ας πούμε το άλλο πρόβλημα, έστω πως η "ανωτερότητα" αναλύεται σε τρεις ιδιότητες (Α, Β, Γ), δύο εκ των οποίων είναι αντιφατικές μεταξύ τους (π.χ. "υπέροχη γεύση - χαμηλά λιπαρά". Έτσι δεν μπορείς παρά να έχεις δύο "ανώτατα" : αυτό που έχει τέλειο Α και Β, κι αυτό που έχει τέλειο Α και Γ. Βγάλε άκρη.

Δεν είπα πως είναι απλό. Γι' αυτό ξεκίνησα από το 3. Μην πετάγεσαι στο 4. Το άρθρο είναι εξαιρετικά κακογραμμένο και αυτός που το έγραψε, είτε είναι άσχετος με το αντικείμενο, ή το έγραψε στο πόδι και η έρευνά του είναι εξαιρετικά ελλειπής. Πρώτον, ο Gödel ήταν μαθηματικός. Όχι φιλόσοφος. Η ειδικότητά του ήταν η Λογική. Από πολλούς θεωρείται (κατά τη γνώμη μου δικαίως) ως ο Αριστοτέλης του 20ού αιώνα. Τόσο πολύ προχώρησε τον κλάδο. (Θα πρέπει ωστόσο εδώ να σημειώσουμε πως αυτός ο άνθρωπος ο τόσο παθιασμένος με τη Λογική, πέθανε από ασιτία. Ήταν πεπεισμένος πως προσπαθούν να τον δηλητηριάσουν και σταμάτησε να τρώει για να εμποδίσει αυτήν την προσπάθεια.) Δεύτερον, το θεώρημα δεν είναι του Gödel. Είναι η οντολογική απόδειξη του Ανσέλμου του Κάντερμπερυ (όπως σωστά λέει κάπου το άρθρο και το έχει αφήσει να χάνεται μπροστά στον εντυπωσιασμό του clickbait, διότι, άλλο μια απόδειξη περί ύπαρξης του Θεού από ένα μαθηματικό κι άλλο μια τέτοια απόδειξη από έναν... άγιο και παπά!) Με μια πρόχειρη αναζήτηση βρήκα αυτό το άρθρο το οποίο τα λέει αναλυτικά, ωστόσο δεν είναι καθόλου εύπεπτο ανάγνωσμα. Αυτό που έγραψα είναι παραπομπή, ουσιαστικά, στην πρώτη αντίρρηση σε αυτό το επιχείρημα: αν αυτό το επιχείρημα ισχύει για το Θεό θα μπορούσε να ισχύσει για οτιδήποτε, επομένως, οτιδήποτε το μέγιστο φανταστούμε, υπάρχει. (Θυμάσαι εκείνο το τραγούδι της Μαρινέλλας που έλεγε "η αγάπη μας είναι λίγο πιο μικρή από το Σύμπαν γιατί πρέπει να χωράει κάπου"; Ε, η οντολογική απόδειξη εφαρμόζεται και σε αυτό.) Αυτό που έκανε λοιπόν ο Gödel ήταν να πάρει την οντολογική απόδειξη του Ανσέλμου και να τη διατυπώσει, με μαθηματικό τρόπο, σε κατηγορηματικό λογισμό. Σε αυτή τη μορφή, η απόδειξη του Gödel μοιάζει κάπως έτσι: Μη μου ζητήσεις να το εξηγήσω. Οι δύο μαθηματικοί που το έλεγξαν στον υπολογιστή δεν έκαναν τίποτε το συγκλονιστικό από πλευράς φιλοσοφίας, απλώς προσπαθούν να φέρουν το θεώρημα σε μορφή που να μπορεί να ελεγχθεί ως προς την εγκυρότητά της από ηλεκτρονικό υπολογιστή. Ο κώδικας για να το επιτύχουν είναι ανοιχτός και βρίσκεται εδώ. Ελπίζω να ξεκαθάρισαν μερικές παρεξηγήσεις.

Είναι δυο μήλα. Το ένα είναι πραγματικό. Το άλλο υπάρχει μόνο στη φαντασία μου. Ποιο είναι το μεγαλύτερο;

Δεν ξέρω αν είμαι εντός θέματος, αλλά θα το πω: έχουμε συνηθίσει να δεχόμαστε ως μοναδική μορφή "ορθολογισμού" τη συγκεκριμένη μορφή δυτικού, καρτεσιανού ορθολογισμού, όπως αυτή καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια στο δυτικό κόσμο. Το ότι καθιερώθηκε όμως αυτή η μορφή σε μας, δε σημαίνει πως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι στους άλλους πολιτισμούς είναι παράλογοι. Στο βίντεο το οποίο παρέθεσα δίπλα, έχουμε τους Ναβάχο οι οποίοι, στο δικό τους πλαίσιο λογικής, κάνουν μια ορθολογική σκέψη - η οποία αποδεικνύεται και σωστή αλλά δεν είναι το πρωτεύον, το πρωτεύον είναι η ορθολογικότητά της, στο δικό της πλαίσιο αναφοράς. Για μένα, ένας ορθολογισμός κάποιου είδους είναι σχεδόν υποχρεωτικός. Το πρόβλημα είναι όταν ακολουθούμε πεπατημένες και τετριμμένες συλλογιστικές. Επι προσωπικού (διότι για άλλον δεν μπορώ να μιλήσω): ως "γεροπαράξενος" του φόρουμ, έχω να κάνω μια εξομολόγηση. Το ύφος μου μπορεί να είναι απότομο, μπορεί να μη δέχεται αντιρρήσεις. Στην πραγματικότητα, αυτό που αποζητώ, είναι η έκπληξη. Ναι, θέλω να διαβάσω επιτέλους κάτι το διαφορετικό, κάτι που να ανατρέπει αυτά που ήδη ξέρω και που ήδη έχω διαβάσει. Δυστυχώς - και αυτό πιστεύω πως το έχετε βιώσει κι εσείς - όσο κι αν έχω ψάξει στο χώρο που παρα/μετα/υπερ/φυσικού, όλα αυτά που έχω διαβάσει ήταν 95% φούμαρα και 5% άξια προσοχής (όπως έλεγε κι ο παππούς ο Ηράκλειτος). Και, ξέρω, με τον καιρό γίνεται δυσκολότερο να νοιώσεις έκπληξη, "κλείνει" και το μυαλό (έρχεται με την ηλικία, τι να κάνουμε) ωστόσο, ναι, αυτό που πραγματικά αποζητώ είναι το εξαιρετικό.

Να λέμε όμως και του στραβού το δίκιο, ήταν (παρατατικός) οι αδικημένοι της ιστορίας. Ήταν στην απ'έξω και είναι φυσιολογικό να διεκδικήσουν το ζωτικό τους χώρο. Τώρα, εντάξει, έχουν ξεπεράσει αυτό το στάδιο και ζητάνε τα πάντα. Δεν είμαι σίγουρος πως είμαστε σε αυτή τη φάση. Δηλαδή, το θεωρώ αναπόφευκτο κάποια στιγμή, αναπόδραστα, να κινηθούμε, ως ανθρωπότητα, προς τα εκεί. Τώρα δεν το βλέπω να γίνεται. Ή αλλιώς: Ίσως να βρισκόμαστε στη στιγμή που κορυφώνεται η αντίθεση και το "πλησίασμα" να είναι η αμέσως επόμενη κίνηση. Δεν την είδα... (αλλά δε θέλω spoilers)

Έχεις καιρό να δεις τι κάνουν οι New Atheists, ε;

Μισό γιατί τώρα το πρόσεξα. Έχω λάθος διατύπωση. Γράφω: Ενώ θέλω να γράψω: Αυτά και συγνώμη για την όποια τυχόν παρεξήγηση.

Παίρνω πάσα από την παρέμβαση του @Aqua Marine δίπλα: Και ειδικότερα εκεί που γράφει: Όπου καταλαβαίνω τι θέλει να πει, ωστόσο αυτή η διαπίστωση, με τη σειρά της, πυροδότησε μερικές σκέψεις. Είναι πολύ της μόδας σήμερα να επισημαίνεται, με κάθε έμφαση, το πόσο αντίθετη είναι η Επιστήμη από τη Μαγεία (και τη Θρησκεία κλπ.). Ωστόσο αυτό είναι κάτι το καινούργιο, ιστορικά μιλώντας. Ο διαχωρισμός μεταξύ των δύο δεν έχει αρχίσει παρά εδώ και 300 χρόνια. Έστω, 380 χρόνια, αν πάρουμε ως ορόσημο την έκδοση του "Λόγου περί της Μεθόδου" του Ντεκάρτ. Προηγουμένως, τα δύο δε διαχωρίζονταν. Ο Νεύτων ασχολήθηκε στη ζωή του περισσότερο με την Αλχημεία παρά με τη Φυσική (για τις ανακαλύψεις του στην οποία τον τιμούμε). Ο Κέπλερ εκτός από σπουδαίος αστρονόμος ήταν και αστρολόγος και μυστικιστής, προσπαθώντας να ανακαλύψει τα βαθύτερα μυστικά που κρύβει η ουράνια μηχανική. Το Βατικανό δεν έκανε διάκριση. Τους επιστήμονες τους έκαιγε ως μάγους. Κι η σχέση Μαγείας κι Επιστήμης πάει πίσω στο χρόνο. Κι αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, θα πρέπει να σημειώσουμε πως, πρακτικά, η Μαγεία γέννησε την Επιστήμη. Τι στην ευχή λοιπόν; Τι πήγε στραβά και σήμερα θεωρείται αυτονόητο πως τα δύο είναι αντίθετα; Κι εμείς, από την πλευρά μας, γιατί αποδεχόμαστε αυτόν το διαχωρισμό; Παραθέτω, ως προβληματισμό, ένα 20λεπτο ντοκιμαντέρ για μια επιδημία που έπληξε την περιοχή των Ναβάχο στις ΗΠΑ και, αν και το ντοκιμαντέρ δεν το αναδεικνύει αρκετά, πρόκειται για μια σπάνια σύγχρονη περίπτωση όπου η επιστήμη κι η παραδοσιακή μαγικοθρησκευτική προσέγγιση συνεργάστηκαν κι έδωσαν αποτέλεσμα.

Όρα δίπλα:

Κοιτάξτε, μετά από χρόνια, έχω καταλήξει σε δύο βασικές προσεγγίσεις. Ο κόσμος μας κινείται απολύτως τυχαία, χωρίς κανένα νόημα στα συμβάντα, κανένα πρωταρχικό αίτιο, κανένα σκοπό. Υπάρχει κάποιο βαθύτερο νόημα / σκοπός ο οποίος κινεί τον κόσμο μας και κρύβεται πίσω από αυτόν. Η τριπλέτα νόημα / πρωταρχικό αίτιο / σκοπός πάει σετάκι. Αν υπάρχει ένα από αυτά, αργά ή γρήγορα θα καταλήξεις πως υπάρχουν και τα άλλα δύο. Το βρίσκω, από καθαρά λογικής πλευράς κάπως απίθανο να υπάρχει μόνο ένα από αυτά, χωρίς τα άλλα. Η πρώτη προσέγγιση τώρα, είναι αυτό που θα έλεγα εγώ "αθεϊσμός" και υπάρχουν πολλοί οι οποίοι ακολουθούν αυτήν την προσέγγιση. Η δεύτερη προσέγγιση, είναι η θεϊστική προσέγγιση. Στα πλαίσιά της, αυτό που θα όριζα ως Θεό θα ήταν "ο νους πίσω από το Σύμπαν, η ύστατη αφαίρεση του Σύμπαντος". Όλα τα παραπάνω, με την επιφύλαξη πως οι ορισμοί που δίνουμε στη συζήτηση έχουν σοβαρή πιθανότητα να είναι αυθαίρετοι και πως δε θέλω να αμφισβητώ το πως προσδιορίζεται ο άλλος.

Ναι, ΟΚ, κι εγώ από πλευράς μου, δεν επιμένω, απλώς απορώ, από τη στιγμή που είπα "ρε παιδιά, αυτή είναι η άποψή μου" ποια ήταν η απορία σου (ξέρεις, εκεί που με ρωτούσες "ποιος είναι ο λόγος που κατακρίνεις έτσι" κλπ.). Ωραία, συνεννοηθήκαμε επιτέλους.

Πέτυχα το παρακάτω και δε γινόταν να μη σκεφτώ αυτό το θέμα! http://existentialcomics.com/comic/215

Μα εγώ γράφω τι παρεξήγηση είχε συμβεί στο παρελθόν. Που έγραψα το τι πιστεύω εγώ;

Το γράφεις λες και είναι κάτι κακό.

Από που το κατάλαβες αυτό;