«Η Ανευθυνότητα Του Πλήθους» και Το Πείραμα των Ντάρλεϊ και Λατανέ

[Νεφέλη]

«Ο κόσμος είναι επικίνδυνος, όχι εξαιτίας αυτών που κάνουν το κακό, αλλά εξαιτίας αυτών που τους κοιτάζουν χωρίς να κάνουν τίποτα.» Άλμπερτ Αϊνστάιν. 

Η ιστορία που ακολουθεί δεν είναι, δυστυχώς, φανταστική. Μοιάζει να βγήκε από ταινία τρόμου, ειδικά μόλις μαθαίνουμε ότι συνέβη μια Παρασκευή και 13. Συγκεκριμένα την Παρασκευή, 13 Μαρτίου του 1964. Ήταν τρεις η ώρα το πρωί και η Κάθριν Τζενοβέζε γύριζε σπίτι από τη βραδινή της βάρδια. Έμενε στο Κουίνς της Νέας Υόρκης, σε μια πολυκατοικημένη αστική περιοχή.

Αφού πάρκαρε το αυτοκίνητο της προχώρησε προς την είσοδο της πολυκατοικίας της.

Εκεί αντιλήφθηκε, μέσα στις σκιές, έναν άντρα –που πιθανότατα της φάνηκε ύποπτος- και γύρισε για να ξαναμπεί στο αυτοκίνητο της ή να τηλεφωνήσει στην αστυνομία.

Δεν πρόλαβε. Ο άντρας, ονόματι Γουίνστον Μόουζλι, την πρόφτασε και της έχωσε ένα μαχαίρι στην πλάτη. Καθώς εκείνη στράφηκε να τον αντιμετωπίσει τη μαχαίρωσε και στην κοιλιά.

Η Κάθριν άρχισε να φωνάζει: «Βοήθεια! Με σκοτώνουν! Βοηθήστε με!»

Φώτα άναψαν στις κοντινές κατοικίες και κουρτίνες κουνήθηκαν στα παράθυρα. Αλλά κανείς δε βγήκε να δει τι συνέβαινε.

Ο Μόουζλι στην κατάθεση του αργότερα δήλωσε: «Αισθάνθηκα ότι κανείς από αυτούς τους ανθρώπους δε θα κατέβαινε τις σκάλες.»

Και έτσι έγινε. Μόνο ένας άντρας φώναξε: «Άσε ήσυχο το κορίτσι.»

Ο Μόουζλι έφυγε γρήγορα και η Κάθριν σύρθηκε μέχρι την είσοδο του σπιτιού της.

Όμως όλα τα φώτα στα σπίτια έσβησαν ξανά. Ο Μόουζλι πλησίασε την Κάθριν και τη μαχαίρωσε ξανά. Εκείνη ούρλιαξε και ζήτησε για άλλη μια φορά βοήθεια. Τα φώτα άναψαν πάλι, αλλά κανείς δε μίλησε, κανείς δε βγήκε.

Ο Μόουζλι απομακρύνθηκε και περίμενε. Λίγα λεπτά μετά πλησίασε πάλι την κοπέλα που ανέπνεε ακόμα και την αποτελείωσε, κόβοντας 'την από το λαιμό ως τα γεννητικά όργανα. Μετά κατέβασε το παντελόνι του και ασέλγησε πάνω στο νεκρό σώμα. Η απεχθής αυτή εγκληματική πράξη διήρκεσε 35 λεπτά. Η πρώτη επίθεση έγινε στις 3:15 και ο Μόουζλι έφυγε στις 3:50.

38 αυτόπτες μάρτυρες παρατηρούσαν την κοπέλα να μαχαιρώνεται (τρεις φορές) μέχρι θανάτου, χωρίς να κάνουν τίποτα, χωρίς καν να τηλεφωνήσουν στην αστυνομία.

Η αστυνομία ειδοποιήθηκε στις 4 το πρωί και όταν έφτασε ήταν πολύ αργά. Για όλους.

Το έγκλημα αυτό ίσως να χανόταν ανάμεσα τους φακέλους της αστυνομίας, αν δεν το μάθαιναν δύο κοινωνικοί ψυχολόγοι, ο Ντάρλεϊ και ο Λατανέ. Αυτοί δεν ενδιαφέρθηκαν για τη διεστραμμένη προσωπικότητα του δολοφόνου, αλλά για κάτι ίσως πιο συνταρακτικό: Την απάθεια των παρατηρητών, την απροθυμία τους να βοηθήσουν.

Τι ήταν αυτό που τους εμπόδισε να αντιδράσουν; Κάποιοι ψυχολόγοι και ψυχίατροι αναφέρθηκαν στη «συναισθηματική άρνηση» των αυτόπτων μαρτύρων: Ότι εξαιτίας του σοκ έμειναν αδρανείς, απαθείς. Ένας άλλος μίλησε για τον αρνητικό ρόλο της τηλεόρασης, η οποία είχε εθίσει τους τηλεθεατές στη βία και στην κοινωνική απάθεια.

Όμως ο Ντάρλεϊ με τον Λατανέ δεν πείστηκαν. Ένιωθαν, χωρίς να μπορούν ακόμα να το εξηγήσουν, ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είχε να κάνει με την τηλεόραση ή με το συναισθηματικό κλονισμό, αλλά με κάτι βαθύτερο, ίσως και πιο αρχέγονο.

Έτσι προχώρησαν στο περίφημο πείραμα τους, αυτό που αποκάλυψε την έννοια της «διάχυσης της ευθύνης». Όπως είναι ευνόητο δεν μπορούσαν να αναπαραστήσουν μια δολοφονία, έτσι έκαναν αναπαράσταση μιας επιληπτικής κρίσης.

Ένας φοιτητής, με μικρόφωνο και ακουστικά, καθόταν μόνος σε ένα μικρό δωμάτιο. Θα μιλούσε για 2 λεπτά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στη φοιτητική ζωή, αφού πρώτα θα άκουγε τους υπόλοιπους φοιτητές, στα άλλα δωμάτια, να μιλάνε για τη δική τους ζωή.

Όπως είναι προφανές –σε μας που γνωρίζουμε τη φύση του πειράματος- δεν υπήρχε κανείς άλλος φοιτητής, πέρα από το υποκείμενο. Οι φωνές που άκουγε ήταν μαγνητοφωνημένες.

Κάποια στιγμή ξεκινούσε να μιλάει ένας «φοιτητής», ο οποίος έλεγε ότι είναι επιληπτικός και αυτό συχνά του δημιουργεί προβλήματα κλπ κλπ.

Μέχρι που ο επιληπτικός ηθοποιός άρχιζε να παθαίνει κρίση και να ζητάει βοήθεια: «Νομίζω ότι παθαίνω κρίση... Βοηθήστε με... Θα πεθάνω...»

Η ψεύτικη επιληπτική κρίση διαρκούσε έξι λεπτά. Σε αυτό το χρονικό διάστημα μόλις το 31% των φοιτητών που άκουγαν σηκώθηκαν και ζήτησαν βοήθεια από τον υπεύθυνο του προγράμματος.

Το υπόλοιπο 69% των φοιτητών, ενώ είχαν ταραχτεί –καταρρίπτοντας έτσι την υπόθεση της απάθειας και της τηλεοπτικής αποχαύνωσης- δεν ήξεραν τι να κάνουν. Περίμεναν ότι κάποιος άλλος θα βοηθούσε τον επιληπτικό, έτσι δεν έκαναν τίποτα. Η «διάχυση της ευθύνης» φάνηκε πιο καθαρά όταν οι πειραματιστές άλλαξαν τον αριθμό των φοιτητών-μαγνητοφωνημένων φωνών που συμμετείχαν στο πείραμα.

Όταν το υποκείμενο πίστευε ότι είναι μόνος του με τον επιληπτικό φοιτητή, αναζητούσε βοήθεια μέσα στα τρία πρώτα λεπτά -συγκεκριμένα το 85% των φοιτητών αντέδρασε έτσι.

Το συμπέρασμα των Ντάρλει και Λατανέ ήταν: «Όσο περισσότεροι είναι οι μάρτυρες κάποιου δυσάρεστου γεγονότος, όπως επίθεση ή ατύχημα, τόσο λιγότερο υπεύθυνος αισθάνεται ο καθένας, γιατί η ευθύνη καταμερίζεται ισομερώς στο πλήθος.»

Με διαφορετικά λόγια είναι λάθος να αισθανόμαστε περισσότερο ασφαλείς μέσα σε ένα μεγάλο πλήθος, όπως αυτό της πόλης. Είναι πιο πιθανό να σε βοηθήσει ο ένας και μοναδικός σου γείτονας, παρά όλοι αυτοί οι άνθρωποι –οι οποίοι συνήθως είναι και άγνωστοι- που συνωστίζονται στις πολυκατοικίες τριγύρω σου και σε προσπερνούν στους πολυσύχναστους δρόμους.

Και δεν είναι τυχαίο αυτό που λένε οι ποιητές: Ότι η μοναξιά μας γίνεται μεγαλύτερη μέσα στο πλήθος.

Όμως οι Ντάρλει και Λατανέ έβγαλαν άλλο ένα συμπέρασμα, πιο αισιόδοξο, με κάποιο άλλο πείραμα που δε θα αναφέρω αυτή τη στιγμή, παρότι είναι εξίσου ενδιαφέρον: Ό,τι η αλληλεγγύη διδάσκεται.

Αν ένας άνθρωπος απλά ακούσει για τη «διάχυση της ευθύνης», είναι έτοιμος, την επόμενη φορά που θα συμβεί κάτι «μπροστά στα μάτια του», να αντιδράσει διαφορετικά. Υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες να μην προσπεράσει το γέρο που έπεσε στη μέση του δρόμου επειδή κάποιοι άλλοι ήδη στέκονται από πάνω του, λέγοντας –στον εαυτό του: «Ας τον βοηθήσουν αυτοί, εγώ τι μπορώ να κάνω παραπάνω;»

Είναι πιο πιθανό να μην αφήσει αβοήθητη μια γυναίκα ή ένα παιδί ή έναν άγνωστο ή έναν σκύλο που ξυλοκοπούνται, πιστεύοντας ότι δεν είναι δική του ευθύνη –αφού τόσοι παρακολουθούν χωρίς να κάνουν τίποτα.Γιατί ξέρει ότι όλοι έχουμε ευθύνη -την ίδια ακριβώς, χωρίς διάχυση- για ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία μας, και δε θέλει να είναι ένας από τους 38 αυτόπτες μάρτυρες που άφησαν το Μόουζλι να κατακρεουργήσει την Κάθριν Τζενοβέζε.

Και ίσως τότε, αν τα συμπεράσματα των Ντάνλεϊ και Λατανέ είναι σωστά, ακόμα και αυτό το ασήμαντο κείμενο μπορεί να βοηθήσει την επόμενη Κάθριν να επιζήσει.

(Περισσότερα για το πείραμα των Ντάνλει και Λατανέ: «Το κουτί της Ψυχής», της Lauren Slater, από τις εκδόσεις Οξύ.)

Πηγή: sanejoker.info

 

Αν και μεγάλο το κείμενο, έκρινα πως είναι καλύτερα να το παραθέσω ολόκληρο.

...Σχόλια;

[Sucore]

Δεν είναι δικό μου πρόβλημα, ας απαντήσει κάποιος άλλος.
Μου θυμίζει το άλλο θέμα με τις απαντήσεις στα νέα θέματα, κάποιος πρέπει να κάνει την αρχή, και η αρχή είναι μια ολοκληρωμένη διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, γνώση και όρεξη.
Στην περίπτωση της ιατρικής, η αρχή χρειάζεται αρκετές περισσότερες γνώσεις, και στην περίπτωση της ασφάλειας - άμυνας, χρειάζεται και γνώσεις αφοπλισμού.
Μαζεύτηκαν πολλά ήδη για τον μέσο συνάνθρωπο.

Επίσης μην αφαιρούμε τον παράγοντα φόβο, αν έβλεπα κάποιον να ξεκοιλιάζει κάποιον άλλον δε θα έμπαινα στη μέση, θα καλούσα όμως τους υπευθύνους για αυτή την κατάσταση.

Όσον αφορά τις πιθανότητες αλληλοβοήθειας που μειώνονται ατομικά ανάλογα με το πλήθος, είναι λογικό.
Όταν είστε 2-3 άτομα τότε γνωρίζεστε καλύτερα, ο καθένας ξέρει πού μπορεί να βασιστεί στον άλλον, ποιες οι δυνατότητές του και πού είναι τα δυνατά και αδύνατα σημεία του κύκλου αυτού.
Στις μεγάλες ομάδες υποθέτουμε πως δεν υπάρχουν αδύναμα σημεία, μιας και λόγω πλήθους οι πιθανότητες να υπάρχει κάποιος που γνωρίζει αυτά που δε γνωρίζουν οι άλλοι είναι μεγαλύτερες, οπότε υπάρχει πάντα μια αίσθηση στήριξης από τη γενική ομάδα (παρότι δεν έχει συμφωνηθεί), και όχι από συγκεκριμένο άτομο (στο οποίο θα πρέπει να ανταποδώσουμε τη στήριξη αυτή).

Με την πληροφορία όμως πως οι υπόλοιποι μέσα στην ομάδα είναι αδιάφοροι έρχεται και η φοβία πως είμαστε μόνοι μας, και για να το αποφύγουμε αυτό θα πρέπει να αποδείξουμε την αξία μας, θα πρέπει να φανούμε χρήσιμοι, ώστε αν χρειαστεί στο μέλλον να μπορούμε να στηριχτούμε στην ομάδα.
 

[Aqua Marine]

H ζωή μέσα στις πόλεις είναι από μόνη της μια πρόκληση.
Καλείσαι να ζείς και να περνάς τις περισσότερες ώρες σου σε ένα περιορισμένο σχετικά χώρο, δίπλα σε πολλούς  αγνώστους, εισπράττοντας χαοτικά συμπυκωμένα δυναμικά και ενέργειες πολλές εκ των οποίων ανεπιθύμητες, την έκθεση σε ακτινοβολίες και οπτικο-ακουστικά μέσα που λειτουργούν καταλυτικά.
Κοινώς η σχέση του ανθρώπου με το μόρφωμα της πόλης, είναι μια συνεχής διαδικασία μετάλλαξης σε κάτι άλλο που δεν ελέγχεται.
Επομένως όσα πολύτιμα συμπεράσματα και να βγάλουμε, κουβεντιάζουμε για κάτι που γεννοβολά πολλαπλάσια προβλήματα απ' όσα λύνει.
Π.χ από κάποια στιγμή και μετά, δεν έχει νόημα να καλείς κάθε τρεις και λίγο την αστυνομία ή το ασθενοφόρο να παραλάβει τα θύματα, αλλά το πως θα φτάσεις να μη έχεις κάθε τρεις και λίγο σφαγμένους και βιασμένους.
 

Edited January 25, 2018 by Aqua Marine

[Νεφέλη]

@Aqua Marine, σίγουρα η ζωή μέσα στην πόλη είναι πρόκληση και δημιουργεί ποικιλία προβλημάτων και αλλιώσεων στις προσωπικότητές μας. Αλλά διαφωνώ στο ότι επηρρεάζει την ευαισθησία μας για τον συνάνθρωπο. Αυτό, είναι θέμα γαλούχησης και χαρακτήρα.

Το να μην βοηθήσεις επειδή φοβάσαι, όπως σωστά ανέφερε ο @Sucore, είναι ένας καλός λόγος και σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με το που ζεις.

Το εάν όμως ο φόβος σου είναι λογικός (είσαι ένας άοπλος και είναι 4 οπλισμένοι, για παράδειγμα) ή παράλογος (είσαι με παρέα 2-3 άτομα και είναι ένας), είναι θέμα χαρακτήρα και γαλούχησης. Αν έχεις μάθει να βοηθάς, θα βοηθήσεις.-

Πιστεύω ότι το άρθρο/θέμα έχει περισσότερο να κάνει με το πόσο εγωκεντρικοί έχουμε γίνει και λιγότερο με το τι πραγματικά έχουμε μέσα μας ως πλάσματα.

[Sucore]

1 hour ago, Νεφέλη said:

Το να μην βοηθήσεις επειδή φοβάσαι, όπως σωστά ανέφερε ο @Sucore, είναι ένας καλός λόγος και σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με το που ζεις.

Φυσικα και έχει σχέση!
Αν είσαι σε ένα μέρος που οι επιθέσεις είναι καθημερινότητα τότε προφανώς και φοβάσαι περισσότερο, το πιο λογικό είναι να σε σταμπάρουν και να σου επιτεθούν προσεχώς, μιας και η πλειοψηφία της κοινωνίας είναι επικίνδυνη !
Αν αντιθέτως βρίσκεσαι σε ένα μέρος που έχει να γίνει επίθεση αρκετά χρόνια τότε θεωρείται μεμονωμένο περιστατικό και γνωρίζεις πως έχεις την υποστήριξη της υπόλοιπης κοινωνίας.

Εγωκεντρικοί ήμαστε, είμαστε και θα είμαστε, το βλέπουμε και σήμερα όταν συγκρίνουμε μεγάλες πόλεις με μικρότερες κοινωνίες.

Το πλήθος έχει την τάση να αυτοελέγχει τον πληθυσμό του, είναι φυσική λειτουργία:
(παλιό πείραμα αλλά εν ισχύ ακόμα)
https://io9.gizmodo.com/how-rats-turned-their-private-paradise-into-a-terrifyin-1687584457

[Νεφέλη]

On 26/1/2018 at 12:43 PM, Sucore said:

Αν είσαι σε ένα μέρος που οι επιθέσεις είναι καθημερινότητα τότε προφανώς και φοβάσαι περισσότερο, το πιο λογικό είναι να σε σταμπάρουν και να σου επιτεθούν προσεχώς, μιας και η πλειοψηφία της κοινωνίας είναι επικίνδυνη !

Εάν ζεις σε τέτοιο μέρος, σαφώς θα έχεις και άλλη συμπεριφορά, εμπειρία, προετοιμασία. Δεν γίνεται να ζείς σε επικίνδυνο γκέτο (π.χ.) και να είσαι τραλαλά-τραλαλί... σαφώς έχεις προσαρμοστεί. Πιθανόν να έχεις εκπαιδευτεί και σε κάποια τέχνη αυτοάμυνας. Δεν αποκλείεται έως και να οπλοφορείς (έστω και ένα απλό spray ή σουγιαδάκι).

Ομοίως και αντιστρόφως: σε περιοχή γενικά ήρεμη με γειτονική αλλυλεγγύη, δεν είναι δυνατόν εσύ να βλέπεις τους πάντες με μισό μάτι.

Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι το περιβάλλον δεν αλλάζει κάτι ουσιαστικά. Ειδικά εάν ζεις σ'αυτό και ξέρεις τα "χούγια" του.

On 26/1/2018 at 10:52 AM, Νεφέλη said:

σίγουρα δεν έχει καμία σχέση με το που ζεις.

Είναι και πάλι θέμα χαρακτήρα το εάν θα βοηθήσεις ή όχι.

[Sucore]

53 minutes ago, Νεφέλη said:

Είναι και πάλι θέμα χαρακτήρα το εάν θα βοηθήσεις ή όχι.

Ο οποίος προσαρμόζεται στο περιβάλλον του, οπότε ναι, έχει σημασία το πού ζεις.