Το αλόγημα του Λόγου

[divemaster]

Αν και ο Δ. Σαββόπουλος έλεγε πως ο Λόγος είναι η ανώτερη μορφή έκφρασης του ανθρώπου, ωστόσο υπάρχει ένα σημείο που ο ίδιος ο Λόγος ως εκφραστική μορφή επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων αδυνατεί να παραστεί ικανός να ανταποκριθεί στην λειτουργία του. Αυτό συμβαίνει επειδή η γλωσσική εκφορά του Λόγου απευθύνεται κατ' εξοχήν στην διανοητική λειτουργία των ανθρώπων η οποία, ναι μεν είναι η πλέον απαραίτητη για την επικοινωνία τους αλλά αδυνατεί να φτάσει στο συναίσθημα. Μέχρι τώρα, η ανικανότητα της γλώσσας των ανθρώπων να περιγράψουν το συναίσθημα, καλυπτόταν ικανοποιητικά από την Τέχνη. Ένας πίνακας ζωγραφικής ή ένα μουσικό έργο, μπορούσε ευκολότερα να φτάσει στο συναισθηματικό κέντρο ενός ανθρώπου και να εξηγήσει όσα η γλώσσα δεν μπορούσε. Η απομόνωση των ανθρώπων και η απόκλιση των μεταξύ των σχέσεων όμως, έκανε ακόμη και την Τέχνη αδιάφορη απέναντί τους, μετατρέποντάς την σε ένα τυποποιημένο δημόσιο θέαμα που εξυπηρετεί πάσης φύσεως σκοπιμότητες. Σχεδόν τίποτε πλέον δεν μπορεί να φτάσει σ' αυτό που ο Τομ Ρόμπινς ονομάζει ?σιωπηλές ζώνες? των ανθρώπων.

 

Παρ' ότι το γεγονός πως η ζωή και η φύση εμπεριέχουν το φαινόμενο της κβαντικής αντιστρεψιμότητας, οι άνθρωποι δεν μπορούν να βρουν καμία σχέση μεταξύ του αέναου ?γίγνεσθαι? με τον μονόδρομο ενός συλλογιστικού συμπεράσματος. Θεωρούν πως αν τα πράγματα είναι ?έτσι?, τότε δεν μπορούν να είναι ?αλλιώς?. Αποφασίζουν να αποδώσουν τον χαρακτηρισμό ?καλός? σε έναν άνθρωπο, χωρίς να συνειδητοποιούν πως αυτομάτως ? όταν το κάνουν, την ίδια στιγμή - αποδίδουν και τον χαρακτηρισμό ?κακός? σε κάποιον άλλον.

 

Η κατασκευή της Ελληνικής Γραμματείας αλλά και των γλωσσικών μορίων της είναι σύμφωνη με την Αριστοτελική Σκέψη και την Αρχή του Αποκλειόμενου Τρίτου που λέει πως μεταξύ δύο αντιφατικών εννοιών, μπορεί να ισχύει ή η μία, ή η άλλη και πως είναι αδύνατο να συμβαίνει το ταυτόσημο των εννοιών. Κατά συνέπεια, ένας άνθρωπος που ενεργεί ?παρανόμως? της προαναφερθείσας αρχής, είναι πολύ εύκολο να χαρακτηριστεί παρά του Λόγου, δηλ. παράλογος. Η Τέχνη αποτελεί ένα είδος καμουφλάζ αυτού του αλογήματος, προσφέροντας έργα που ?σοκάρουν? την διανοητική λειτουργία των ανθρώπων, αλλά συνάμα προκαλούν και τον θαυμασμό τους.

 

α) Πιστεύετε πως θα μπορούσε ποτέ ο άνθρωπος να κατανοήσει μέσω της διανοητικής του λειτουργίας το ταυτόσημο των εννοιών ή θα έπρεπε να του συμβεί ένα "ανεξήγητο" γεγονός για να γίνει αυτό ;

 

β) Αν υποθέσουμε πως ένας νους μπορεί να εργαστεί ?έτσι κι αλλιώς?, ποιες νομίζετε θα είναι οι συνέπειες στην ζωή του ανθρώπου που θα τον διαθέτει ;

 

γ) Πως θα χαρακτηρίζατε έναν τέτοιον άνθρωπο & πως νομίζετε πως θα έπρεπε να συμπεριφερέται στην κοινωνία αν επιθυμούσε ο ίδιος να μοιραστεί αυτό που έχει με τους υπόλοιπους συνανθρώπους του ;

 

δ) Νομίζετε πως θα έπρεπε να θυσιάσει ή όχι το χάρισμά του χάρην της επιβίωσής του ;

 

ε) Με ποιον κατά την γνώμη σας τρόπο, θα μπορούσε να το εκμεταλλευτεί ;

 

στ) Τι θα σκεφτόσασταν αν ο ίδιος σας το ομολογούσε, ενώ παράλληλα περιέγραφε το τι του συνέβει ;

[divemaster]

Aρχικά νομίζω πως πρέπει να κατανοήσουμε την εννοιολογική αξία του Λόγου ως θεμελιώδης αρχή του παντός, έτσι όπως δίνεται κατά Ηράκλειτο, ή κατά Ιησού Χριστό.

 

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΥ ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ.

 

Ι. ΣΕΞΤΟΣ, Προς μαθηματικούς VII 132, 133 του δε λόγου τουδ? εόντος αεί αξύνετοι γίνονται άνθρωποι και πρόσθεν ή ακούσαι και ακούσαντες το πρώτον. γινομένων γαρ πάντων κατά τον λόγον τόνδε απείροισιν εοίκασι, πειρώμενοι και επέων και έργων τοιούτων, οκοίων εγώ διηγεύμαι κατά φύσιν διαιρέων έκαστον και φράζων όκως έχει. τους δε άλλους ανθρώπους λανθάνει οκόσα εγερθέντες ποιούσιν, όκωσπερ οκόσα εύδοντες επιλανθάνονται. διό δει έπεσθαι τώι <ξυνώι, τουτέστι τώι> κοινώι. ξυνός γαρ ο κοινός. του λόγου δ? εόντος ξυνού ζώουσιν οι πολλοί ως ιδίαν έχοντες φρόνησην.

 

Μετάφραση :

 

Ενώ ο λόγος αυτός υπάρχει πάντα, ωστόσο οι άνθρωποι δεν τον κατανοούν ούτε προτού τον ακούσουν ούτε όταν τον πρωτακούσουν. Ενώ δηλαδή τα πάντα γίνονται σύμφωνα με την νομοτέλεια αυτή, οι άνθρωποι μοιάζουν με άπειρους, όταν καταπιάνονται με λόγια και έργα, σαν κι αυτά που διηγούμαι, διαιρώντας κάθε πράγμα σύμφωνα με την φύση του και εξηγώντας το πώς έχει. Οι κοινοί όμως άνθρωποι δεν έχουν συνείδηση του τι κάνουν στον ξύπνιο τους, όπως λησμονούν όσα είδαν στον ύπνο τους. Γι? αυτό πρέπει ν? ακολουθούμε τον καθολικό λόγο (δηλ. τον κοινό, γιατί ο καθολικός είναι κοινός). Κι ενώ ο λόγος είναι καθολικός, οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σαν να ?χουν ιδιωτική σκέψη.

 

Η μετάφραση είναι του κ. Τάσου Φάλκου, καθηγ. Φιλοσοφίας

 

Ο Ηράκλειτος αναφέρεται σε έναν λόγο που υπάρχει πάντα, σε έναν καθολικό αλλά συνάμα κοινό. Η κοινή καθολικότητα του λόγου στον άνθρωπο, είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα θέματα που οφείλουν να μας απασχολούν στην αναζήτησή μας.

 

Ο Γκουρτζίεφ, παρατηρώντας αυτήν την «ιδιωτική σκέψη» και την εκφορά της μέσω του λόγου στους ανθρώπους, είχε επισημάνει την ανάγκη μιας καθολικής γλώσσας, όπου κάθε λέξη θα είχε το ίδιο νόημα για όλη την ανθρωπότητα και για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Αυτό μοιάζει ουτοπικό βέβαια, αν δούμε την πολυπληθυσμιακή ιδιομορφία των λαών, των ιδιωμάτων που χρησιμοποιούνται αλλά και ως επί το πλείστον, την ποικιλία και την εξέλιξη των γλωσσικών συνόλων και αλφάβητων που έχουν τα έθνη σήμερα.

 

Ο Ηράκλειτος λέγοντας «υπάρχει πάντα», σαφώς αποδίδει στον Λόγο, το «αεί» του Χριστιανισμού. Ένας καθολικά υπαρκτός Λόγος από πάντα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παντοδύναμος και άναρχος, ίσως και «μεταφυσικός» θα έλεγε κάποιος. Εντούτοις, δεν προφητεύει αν θα υπάρχει και πάντα, μα σημειώνει πως τούτος ο Λόγος δεν μπορεί να κατανοηθεί από τους ανθρώπους ούτε προτού τον ακούσουν, ούτε αφού τον ακούσουν.

 

Σαφώς ο λόγος του Ηράκλειτου εμπεριέχει μια μυστικοπαθής ιδιαιτερότητα, η οποία όμως αποκαλύπτεται στο γεγονός πως ένα από τα χαρακτηριστικά αυτού του Λόγου, είναι η κοινότητά του, η απλότητά του δηλ ή η φύση του να είναι ταυτοχρόνως κοινός και καθολικός σε όλους όσους «καταπιάνονται με έργα σαν κι αυτά που διηγείται.»

 

Ο Ηράκλειτος δίνει στην έννοια του Λόγου, την έννοια της αλήθειας. Η έννοια της αλήθειας, του αληθινού, αφ? ενός εμπεριέχει το καθολικά κοινό χαρακτηριστικό στον άνθρωπο, αφ? ετέρου είναι εξαιρετικά απλή, τόσο μάλιστα, που πολλές φορές δεν μπορεί να κατανοηθεί από τον ίδιο. Η «ιδιωτική σκέψη», είναι ουσιαστικά ο δημιουργός της «ιδιωτικής αλήθειας», που δεν είναι φυσικά κοινή, ούτε καθολική.

 

Καμία σκέψη δεν είναι πνευματική. Η γνώμη μου είναι πως οι σκέψεις είναι υλιστικές, με την έννοια πως καταλαμβάνουν χώρο στην διαιρεμένη λογική του νου, σύμφωνα με την ίδια παρατήρηση του Ηράκλειτου, στην πρότασή του «διαιρώντας κάθε πράγμα σύμφωνα με την φύση του και εξηγώντας το πώς έχει».

 

Η αρχική πρόταση θέτει θέμα έκφρασης των «πνευματικών» σκέψεων και ίσως μπερδεύει κάπου τον αναγνώστη. Η «πνευματικότητα» των σκέψεων που μεταφέρονται στον λόγο, περισσότερο φαίνεται σε μένα, σαν ενεργειακή «σήμανση» των λέξεων που χρησιμοποιούνται στην ομιλία από τον άνθρωπο. Υπό αυτήν την οπτική, ο Λόγος δεν είναι λογική, ούτε ομιλία, αφ? ενός γιατί η «ιδιωτική» λογική δεν αποδέχεται τον χαρακτήρα του καθολικά κοινού, αφ? ετέρου γιατί η ομιλία εξαρτάται αποκλειστικά από αυτήν, και άρα συνοδεύεται από το «ιδιωτικό» αρχικό συστατικό της που διαιρεί και ερμηνεύει υποκειμενικά.

 

Η σωστή χρήση του Λόγου, προϋποθέτει την κατοχή του. Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον Λόγο, αν πρώτα δεν τον αποκτήσουμε αναζητώντας τον. Ο Λόγος, σύμφωνα με τον Ηράκλειτο, δεν μπορεί να είναι λογική, παρά μόνο όταν θα αποδεσμευτεί από την δυαδικότητα της φύσης του. Δεν μπορεί επίσης να είναι ομιλία, παρά μόνο όταν αποδεσμευτεί από την δυαδικότητα της λογικής που τον παράγει. Γι? αυτό και η γλώσσα αδυνατεί να προκαλέσει το ίδιο αντιληπτικό αποτέλεσμα στο «κατανοητό» των ανθρώπων και εμφανίζονται οι «ιδιωτικές» αλήθειες ή οι φαινομενικά αληθινές προτάσεις, οι αληθοφανείς δηλ.

 

Η καθολικότητα του Λόγου του Ηράκλειτου, εμπεριέχει το χαρακτηριστικό του Νόμου που διέπει τα πάντα. Ο ίδιος όμως λέει πως νόμος είναι και το να ακολουθεί κανείς την γνώμη του ενός, δίνοντας έτσι την «χάρη» στον μοναδικό που κατέχει τον Λόγο, την αλήθεια δηλ. να τον κοινοποιεί (γιατί ο Λόγος είναι κοινός) και να τον μεταλαμβάνει από τον ίδιον (γιατί επίσης είναι καθολικός) προς τους υπολοίπους που θα συμφωνήσουν με την γνώμη του.

[divemaster]

Ο Λόγος όμως γίνεται και λογική, όταν το «λογικό» εμπεριέχει ενοποιημένα το αληθές και το ψεύδος του ιδίου του. Μια τέτοια λογική, έχει αποδεσμευτεί από την δυαδικότητά της και το αντιληπτικό της πεδίο, μπορεί να καταλάβει το «καθολικό» που αναφέρει ο Ηράκλειτος, γιατί το «καθολικό» συμπεριλαμβάνει αλήθεια και ψεύδος.

 

Ο Λόγος μπορεί επίσης να γίνει και ομιλία, όταν η ελεύθερη πια λογική είναι πλέον ικανή να παράγει ομιλία που θα συμπεριλαμβάνει, γλωσσικά πλέον, το «καθολικό». Μια τέτοια ομιλία, εμπεριέχει από μόνη της το δίκαιο του λόγου της, αφού νομοτελειακά αποδέχεται τον Λόγο ως «ες αεί» μορφή ορισμού του παντός. Επίσης, η κατ? αυτόν τον τρόπο έκφραση του Λόγου, μπορεί να παρουσιάζει ταυτοχρόνως το αληθινό και το ψεύτικο, ή να τροποποιεί τον χαρακτήρα του εκφραστή της σύμφωνα με την κοινή λογική των υπολοίπων. Η ενέργεια που παράγει μια εκφραστική συμπεριφορά τέτοιου είδους, άλλοτε εκλαμβάνεται ως θετική, άλλοτε ως αρνητική, αναλόγως της αντιληπτικής ικανότητας του προσώπου στο οποίο κοινοποιείται και συχνά παρερμηνεύεται ως μορφή ανισορροπίας που διέπει τον εκφραστή της. Ο γνώστης και ο κάτοχος του Λόγου, έχει συνειδητά πλέον στα χέρια του, ένα εργαλείο, που μπορεί να το χρησιμοποιήσει όπως εκείνος επιθυμεί, όποτε εκείνος επιθυμεί, κάνοντας τον συνομιλητή του να υποθέσει πως «κάτι δεν πάει καλά μ? αυτόν», όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης για τον Ηράκλειτο.

 

Οι ομάδες που ασχολούνται με την έρευνα του Λόγου κατά Ηράκλειτο, εστιάζονται στο να μελετούν την φύση της Ελληνικής Γραμματείας, αρχίζοντας ουσιαστικά από το να μαθαίνουν το ελληνικό αλφάβητο σαν τα παιδιά που πηγαίνουν στην πρώτη τάξη του Δημοτικού. Διδάσκονται από την αρχή τα ρήματα, τα ουσιαστικά, τα σημεία στίξης, όλα τα συστατικά του λόγου και της γλώσσας και εμπλουτίζουν διαρκώς το λεξιλόγιο τους με «ενεργειακά» ικανές λέξεις που στοχεύουν ακριβώς στο να παράγουν εννοιολογική αναταραχή σε όσους παρερμηνεύουν τον Λόγο. Μελετούν την αντιστοιχία της φυσικής αλήθειας με αυτήν του Λόγου και εργάζονται στο να παράγουν με την έκφρασή τους, παιχνιδιάρικα αινίγματα που οφείλουν όσοι ενδιαφέρονται για την αλήθεια, να επιλύσουν από μόνοι τους γιατί αυτό είναι που ουσιαστικά θα αποδεσμεύσει την κοινή λογική τους από την δυαδικότητα και θα κάνει το πεδίο αυτής τόσο ελεύθερο ώστε να μπορεί να δεχτεί το «καθολικό». Αφιερώνουν ώρες μελετώντας τον κατά Ηράκλειτο Λόγο και οι μαθητές τέτοιων ομάδων είναι ικανοί να στέκονται σε μια λέξη που αναφέρεται σε κάποιο απόφθεγμά του, για μέρες, παραθέτοντας κείμενα και προσωπικούς στοχασμούς που φαινομενικά σε κάποιον άλλον, θα φανούν άσχετα στο σύνολό τους. Η διαδικασία μιας τέτοιας «μυητικού» χαρακτήρα προσπάθειας, έχει ως αποτέλεσμα την άριστη χρήση του Λόγου, που μπορεί άλλοτε να είναι συγκινησιακός, άλλοτε επιθετικός, άλλοτε παρηγορητικός, άλλοτε αδιάφορος, άλλοτε μυστικοπαθής, άλλοτε ανισόρροπος, και άλλοτε, όλα τα παραπάνω, μαζί και ταυτοχρόνως.

 

Ας δούμε λοιπόν τι αναφέρεται από τον Γκουρτζίεφ, σχετικά με το θέμα της γλώσσας ως επικοινωνιακό μέσο κατανόησης μεταξύ των ανθρώπων.

 

Από το «Αναζητώντας τον Κόσμο του Θαυμαστού», Π. Ουσπένσκυ, εκδ. Πύρινος Κόσμος.

 

«Ένας από τους λόγους για την απόκλιση που υπάρχει ανάμεσα στην γραμμή της γνώσης και στην γραμμή του «είναι», δηλ. για το ότι δεν καταλαβαίνουμε, που είναι εν μέρει η αιτία και εν μέρει το αποτέλεσμα της απόκλισης αυτής, βρίσκεται στην γλώσσα που μιλάνε οι άνθρωποι. Αυτή η γλώσσα είναι γεμάτη από λανθασμένες έννοιες, λανθασμένες ταξινομήσεις, λανθασμένους συνειρμούς. Και το κυριότερο είναι ότι, επειδή τα ουσιαστικά χαρακτηριστικά της συνηθισμένης σκέψης είναι η αοριστία και η ανακρίβεια, η κάθε λέξη μπορεί να έχει χιλιάδες διαφορετικά νοήματα ανάλογα με το υλικό που διαθέτει αυτός που μιλάει και με το πλέγμα των συνειρμών που λειτουργεί μέσα του εκείνη την στιγμή. Οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται πόσο υποκειμενική είναι η γλώσσα τους, δηλ. πόσο διαφορετικά πράγματα λένε, ενώ χρησιμοποιούν τις ίδιες λέξεις. Δεν αντιλαμβάνονται ότι ο καθένας τους μιλάει δική του γλώσσα, ότι την γλώσσα των άλλων την καταλαβαίνει ή αόριστα ή καθόλου,

 

( Στο «καθόλου», βρίσκεται ακριβώς το «αφού τον ακούσουν» κατά Ηράκλειτο. Το «προτού τον ακούσουν» είναι εξαιρετικά απλό, γιατί είναι αδύνατο να καταλάβουμε κάτι προτού «κοινοποιηθεί» σε μας από κάποιον φορέα του. Αν δεν ακούσουμε ένα τραγούδι για παράδειγμα, είναι αδύνατο να μιλήσουμε για τον ρυθμό του. Από αυτήν την απλή παρατήρηση, εύκολα μπορούμε να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα πως για την κοινή λογική, τίποτε δεν είναι αυτονόητο και πως η φράση «τα ευκόλως εννοούμενα, παραλείπονται» που χρησιμοποιείται ευρέως είναι ακόμη ένα ηθικοψυχολογικό άλλοθι που ικανοποιεί την άγνοιά μας και διατηρεί τον λήθαργό μας. Η κατανόηση όμως του "καθόλου", αυτομάτως ανοίγει την πόρτα για την είσοδο του "καθολικού")

 

και δεν έχει ιδέα ότι οι άλλοι μιλάνε σε μια γλώσσα άγνωστή του. Οι άνθρωποι είναι απόλυτα βέβαιοι ότι μιλάνε την ίδια γλώσσα, ότι καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον. Στην πραγματικότητα, αυτή η πεποίθησή τους είναι τελείως αβάσιμη. Η γλώσσα που μιλάνε είναι προσαρμοσμένη μόνο στις πρακτικές ανάγκες της ζωής. Μπορούν να μεταβιβάσουν ο ένας στον άλλον πληροφορίες πρακτικού χαρακτήρα, αλλά μόλις περάσουν σε μια λίγο πιο σύνθετη σφαίρα, χάνονται αμέσως και παύουν να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον, παρόλο που δεν το αντιλαμβάνονται. Οι άνθρωποι φαντάζονται ότι συχνά, αν όχι πάντοτε, καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον, ή ότι μπορούν, εν πάσει περιπτώσει, να καταλάβουν ο ένας τον άλλον αν προσπαθήσουν ή αν το θελήσουν. Φαντάζονται ότι καταλαβαίνουν τους συγγραφείς των βιβλίων που διαβάζουν και ότι και οι άλλοι τους καταλαβαίνουν.

 

(Ο Γκουρτζίεφ συνεχίζει να μου ρίχνει χαστούκια, ακόμη και τώρα?)

 

Αυτό επίσης, είναι μία από τις ψευδαισθήσεις που δημιουργούν οι άνθρωποι μόνοι τους και που μέσα σ? αυτές ζουν. Στην πραγματικότητα, κανείς δεν καταλαβαίνει κανέναν.»

 

Ο Ηράκλειτος λέγοντας «κοινός» Λόγος, θέτει ουσιαστικά το θέμα της κοινότητας του Λόγου σε πανανθρώπινη βάση. Η κοινότητα, η κοινή ενότητα δηλ, εμπεριέχει την ενοποιητική φύση των πάντων. Αυτό ακριβώς φαίνεται να εννοεί και ο Γκουρτζίεφ, όταν αναφέρεται σε μια παγκόσμια γλώσσα ενοποιημένης μορφής, η οποία εμπεριέχει ως βάση της την γενικευμένη αρχή της σχετικότητας, σύμφωνα με την οποία (υπό το πρίσμα της Φυσικής Επιστήμης) οι φυσικοί νόμοι που ισχύουν σε ένα αδρανειακό σύστημα αναφοράς, ένα μη επιταχυνόμενο σύστημα, (της κοινής ανθρώπινης λογικής και όχι της «ιδιωτικής», στην συγκεκριμένη περίπτωση), έχουν την ίδια μορφή σε οποιοδήποτε άλλο αδρανειακό σύστημα αναφοράς.

 

Από αυτό το τελευταίο, μπορούμε να συμπεράνουμε πως ούτε ο Ηράκλειτος, ούτε ο Γκουρτζίεφ, κατατάσσουν το νου σε βαθμίδες, χαρακτηρίζοντάς τον «υπερβατικό» η μη, και έτσι ο λόγος τους αφ? ενός απευθύνεται σε όλους εμπεριέχοντας το «καθολικό», αφ? εφέτου μπορεί να κατανοηθεί από την κοινή λογική. Δεν διαχωρίζουν τον Λόγο, ούτε του προσδίδουν χαρακτηριστικά μιας ομάδας, ή μιας μικρής μερίδας ανθρώπων που μπορούν να τον κατανοήσουν, αλλά αποδεσμεύουν τον ίδιο, κάνοντάς τον προσιτό σε όλους.

 

Αφού όλοι μπορούν να τον κατανοήσουν λοιπόν, τότε η νόηση και η κατάκτηση του αληθινού είναι το ίδιο εύκολη και δύσκολη υπόθεση για τον καθένα μας. Με αυτόν τον τρόπο, καταρρίπτεται εμπρός μας, αυτή η λανθασμένη θεώρηση που έχουμε, πως ο Λόγος ως κριτήριο του Αληθινού, είναι κτήμα κάποιων ολίγων, κρύβεται κάτω από πέπλα μυστηρίου και αγνωστικισμού, και πως η γνώση του αφορά κάποιους μυημένους σ? αυτόν, που προέρχονται από τάγματα, σχολές και αδελφότητες.

 

Ο ίδιος ο Γκουρτζίεφ έλεγε (αναφερόμενος σ? αυτήν την «μυστικιστική» γνώση του Αληθινού), πως τούτη η γνώση δεν είναι κρυμμένη, και ο Ηράκλειτος το είχε διατυπώσει πολύ πιο πριν λέγοντας πως οι άνθρωποι βρίσκονται σε στενότατη επαφή μ? αυτόν τον λόγο που αποτελεί κριτήριο του Αληθινού.

[divemaster]

ΜΑΡΚΟΣ ΑΝΤΩΝΙΝΟΣ, IV 46. ώι μάλιστα διηνεκώς ομιλούσι λόγωι τώι τα όλα διοικούντι, τούτωι διαφέρονται, και οις καθ? ημέραν εγκυρούσι, ταύτα αυτοίς ξένα φαίνεται.

 

Δηλ.

 

(Οι πολλοί) έρχονται σ? αντίθεση με τον λόγο με τον οποίο βρίσκονται συνεχώς σε στενότατη επαφή (και ο οποίος κυβερνάει τα πάντα) και τους φαίνονται ξένα αυτά που συναντούν κάθε μέρα.

 

Ο Ηράκλειτος αναγορεύει τον Λόγο ως κριτήριο της Αλήθειας, όχι όμως τον οποιοδήποτε λόγο αλλά τον καθολικό και Θεϊκό. Στο σημείο αυτό μπορούμε να συνδέσουμε τον «Θεϊκό» Λόγο κατά Ηράκλειτο με τον Λόγο του Θεού κατά Ιησού Χριστό όπως αναφέρεται στην περίφημη περικοπή από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο.

 

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 1:1. Εν αρχή ήν ο Λόγος, και Λόγος ήν προς τον Θεόν, και Θεός ήν ο Λόγος.

 

1:3. πάντα δι? αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν.

 

Σαφώς η σημασία της λέξης «Λόγος» είναι ίδια και για τον Ιωάννη και για τον Ηράκλειτο και αστειευόμενοι θα λέγαμε πως ο Ιησούς είχε διαβάσει τον Ηράκλειτο προτού αρχίσει την διδασκαλία του γιατί οι αναφορές του σ? αυτόν (στον Λόγο δηλ), αφ? ενός είναι πολλές, αφ? ετέρου γίνονται αποδίδοντάς του την ίδια σημασία που δίνει και ο Ηράκλειτος. Παρατηρώντας λοιπόν την φράση «πάντα δι? αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν», δηλ. «Όλα έγιναν δι? αυτού (του Λόγου) και χωρίς αυτόν τίποτε δεν έγινε από όσα έχουν γίνει», δεν θα ήταν διόλου αβάσιμο να πούμε πως ο Ιωάννης, «φωτογραφίζει» τον Ηράκλειτο, ως μαθητής του Ιησού και έχοντας αφουγκραστεί την διδασκαλία του τελευταίου.

 

Ας κάνουμε μια παρένθεση, προσπαθώντας να κατανοήσουμε την αποδιδόμενη σημασία του Ηράκλειτου στην λέξη «Λόγος», παραθέτοντας τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιήθηκε αυτή την εποχή του Ηράκλειτου. Αυτό είναι αρκετά χρήσιμο, γιατί ο Ηράκλειτος σε μερικά αποσπάσματά του, στην τρέχουσα χρήση της λέξης, φαίνεται πως την χρησιμοποιεί χωρίς να της αποδίδει μια εξειδικευμένη σημασία. Ο λόγος ήταν μια κοινή λέξη, η οποία κάλυπτε μια ευρεία έκταση νοημάτων και σε άλλα πλαίσια, ο Ηράκλειτος την χρησιμοποιεί όπως οποιοσδήποτε άλλος.

 

Λόγος, στον 5ο αιώνα π.Χ, ή και νωρίτερα σήμαινε :

 

(I) Οτιδήποτε λεγόταν (ή και γραφόταν). Μια ιστορία ή διήγηση (Ηρόδ. Ι, 141) είτε φανταστική είτε αληθινή (Θουκ. Ι,97 της ιστορίας του Πελοποννησιακού πολέμου). Μια περιγραφή για οτιδήποτε, ερμηνεία κατάστασης ή περιστάσεων (Πινδ. Ολ. VII,21, Πυθ ΙΙ, 66, IV, 132, Στησιχόρος, II, 1, Diehl). Νέα, ειδήσεις (Ευρ. Βακχ. 663). Μια ομιλία (Θουκ. Ι, 22, Ι που περιγράφει την πολιτική του στην σύνταξη ομιλιών, ίσως όχι συνηθισμένη μέχρι τα τέλη του πέμπτου αιώνα, αν και ο Ηρόδοτος VIII, 100, Ι, πλησιάζει πολύ). Συζήτηση, διάλογος εν γένει. (Ιλιάδα, XV, 393, Οδύσσεια Ι, 56, Πίνδαρος Πυθ. IV, 101, Αριστοφάνης Σφήκες, 472, Ηρόδοτος ΙΙΙ, 148, Ι). Για τον χρησμό ενός μαντείου, Πίνδ. Πυθ IV, 59. Φήμη, διάδοση (Βατρ. 8, Θουκ. VI, 46,5, Ηρόδοτος Ι, 75, 3), κάτι που λέγεται συνήθως ή παροιμιακά, (συχνά στους τραγικούς, π.χ. Αισχύλος, Αγαμέμνων, 750, Σοφοκλής, Τρ. Ι). Επισήμανση, ειδοποίηση. Έτσι, ο δούλος Ξανθίας, όρθιος με τις αποσκευές στην πλάτη, ενώ ο αφέντης του συζητεί με τον Ηρακλή, παραπονείται : «αλλά για μένα και για τον ώμο μου που πονά, δε γίνεται λόγος» (Αριστοφ. Βάτραχοι, 87). Έτσι λένε και για τα πράγματα : ότι είναι άξια λόγου (Στον σκυθικό χειμώνα «δεν υπάρχει βροχή άξια λόγου», Ηροδ. IV, 28,2). «Σπουδαιότερο από τον λόγο» στον Θουκυδίδη II, 50, σημαίνει : «ανώτερο κάθε περιγραφής». Είναι εύκολο να δούμε πως καταλήγουμε εδώ στο νόημα «αξία», «κύρος» . Πολύ συχνά σημαίνει απλώς λόγια, σε αντίθεση με πράξεις ή γεγονότα. Έτσι είναι στον Σοφοκλή (Ελένη, 59) : «Τι με πειράζει αν πεθάνω στα λόγια, αλλά στην πραγματικότητα είμαι ασφαλής ;», Ηρόδοτος IV, 8, 2 : «Λένε στον λόγο τους ό,τι ο Ωκεανός περικλείει τη Γη, αλλά δεν το αποδεικνύουν στην πραγματικότητα». Επίσης, μεταξύ των φιλοσόφων : Δημόκριτος απόσπ. 82, Αναξαγόρας, απόσπ. 7. Αυτό μπορεί να συνδέεται με το γεγονός ότι, στην παλιότερη λογοτεχνία, φαίνεται να χρησιμοποιείται συχνότατα ως «απατηλά λόγια» : (Οδύσσεια Ι, 56. Ησίοδος, Θεογονία 229,890, Έργα, 78, 79)

Edited April 17, 2008 by divemaster