Πτώσις ψυχής

[dimulator]

Εισαγωγικά

Στη Πλατωνική φιλοσοφία Το Εν-Αγαθό έχει δημιουργήσει τον δεύτερο Νου που περιέχει τις Πλατωνικές ιδέες αλλά και την παγκόσμια ψυχή. Γύρω από την παγκόσμια ψυχή διατάσσονται οι ατομικές ψυχές. Οι ατομικές ψυχές λαμβάνουν από την εκπόρευση και πρόοδο την Θεία Δύναμη του Ενός. Αφού την λάβουν οι ίδιες νοούν το Εν εκτελώντας την εργασία της επιστροφής. Με την πράξη αυτή υμνούν το Εν και μετέχουν συλλογιστικά όσο αυτό γίνεται στην Θέωση που τους χαρίζεται με την νόηση του Ενός.

 

Απόσπασμα από το βιβλίο «Πυθαγόρας και η μυστική διδασκαλία του πυθαγορισμού» Πέτρου Γράβιγκερ.

 

H Πτώσις της Ψυχής.

 

Εις την πρωταρχικήν των κατάστασιν, αι ατομικαί «μερικαί» Ψυχαί, αν και διακεκριμένοι αλλήλων, εν αντιστοιχία προς τους νόας πού άντανακλούν, περιέχονται εντός της Ολικής Ψυχής, από της οποίας δεν αποχωρίζονται, όπως και αυτή δεν απομακρύνεται του Νου εξ ου προήλθεν.

Συνεργαζόμεναι με την παγκοσμίαν Ψυχήν εις την διακυβέρνησιν του Σύμπαντος, δεν κατέρχονται από τας βασιλικάς περιοχάς.

 

Γνωρίζομεν ότι η παγκόσμιος Ψυχή δεν επηρεάζεται από το οργανωτικόν της λειτούργημα και δεν αποσπάται από την νοητικήν θεωρίαν της. Αλλ' αι ατομικαί Ψυχαί, μας εξηγεί ό Πλωτίνος, εκδηλώνουν κάματον (κουράζονται) από την συνεργασίαν αυτήν εις την διαχείρισιν του Παντός αποσύρονται τότε απ' αυτής δια να αποκτήσουν ανεξαρτησίαν και να ηγηθούν εκάστη μιας Ιδίας περιοχής. (Ενν. IV 8, 4 (11 - 12): «και οίον κάμνουσαι τω συν άλλω είναι αναχωρούσιν εις το εαυτόν εκάστη». Παύουσαι να ένδιαφέρωνται δια το σύνολον (το Παν) θέλουν να αποκτήσουν ιδίαν πρωτοβουλίαν και προσκολλώνται εκάστη εις ίδιον σώμα και καθίστανται η ψυχή ενός τοιούτου σώματος.

 

Τότε η δραστηριότης των δεν ασκείται πλέον καθολικώς, προς την γενικήν τάξιν δύναται να παρομοιασθή προς ένα επιστήμονα, πού εγκλείεται εις την ειδικότητα του. Δια της αποφάσεως της ταύτης απομακρύνεται του ανωτέρω της προορισμού πού είναι η θέασις του νοητού εξασθενίζει και απομονούται, επιδιδόμενη εις την περιποίησιν και φροντίδα ενός ατομικοΰ σώματος, το όποιον είναι άδιακόπως εκτεθειμένον εις εξωτερικούς κινδύνους, προσκολλάται εις αυτό, βυθίζεται εν αυτώ εις τούτο συνίσταται η πτώσις της και η απώλεια των πτερύγων της (πτερορρυσία). (Ενν. IV 8, 4 (12 - 15) «Όταν δη ... μη προς το νοητόν βλέπη, μέρος γενομένη, μονούται τε και ασθενεί... (21 - 23). Ένθα και συμβαίνει αυτή το λεγόμενον πτερορρυήσαι και εν δεσμοίς τοις τον σώματος γενέσθαι . . .».

 

Η πτώσις αύτη της ψυχής δεν πρέπει να νοηθή ως κάποια μετάθεσις εν τω χώρο είναι πτώσις με την ήθικήν ένοιαν, μία μείωσις και εν σφάλμα.

 

Αιτία της πτώσεως ταύτης και της αποσπάσεως των μερικών Ψυχών από της θείας πηγής των είναι πρώτον η «τόλμα» το θράσος, ο εγωισμός το να θελήσουν να μη εξαρτώνται παρά μόνον από τους εαυτούς των («το βουληθήναι. . . εαυτών είναι») και δεύτερον η αυταρέσκεια, η μερική ψυχή, όταν αποφασίζη να περικλεισθή εις εαυτήν, παράγει μίαν εικόνα αυτής, κατ' αρχάς ασαφή και σκοτεινήν μετά ρίπτουσα ένα δεύτερον βλέμμα, δελεάζεται υπό του ειδώλου της και θαυμάζουσα αυτό κατέρχεται (Ενν. III, 9; 3 (10-16): «προς αυτήν γαρ βουλουμένη (είναι), το μετ' αυτήν

ποιεί είδωλον αυτής και τούτο το είδωλον το αόριστον πάντη σκοτεινόν . . . πάλιν δε ιδούσα οίον δευτέρα προσβολή το είδωλον εμόρφωσε και ησθείσα έρχεται εις αυτό»,

 

Ώστε κατά βάσιν η κυρία αιτία της πτώσεως είναι η σφαλερά χρήσις της ελευθέρας βουλήσεως, πού εκέκτηντο αι Ψυχαί εις τα ουράνια ενδιαιτήματα των. Δια του εσφαλμένου τούτου χειρισμού αι ψυχαί απεσπάσθησαν της αρχικής των πατρίδος διαχωριθείσαι απ' αυτής και απ' αλλήλων και ηθέλησαν να καταστούν αυτόβουλοι και αυτάρκεις. Έπαυσαν, όπως έλεγε εις σύγχρονος μας μύστης να καλλιεργούν το ΗΜΕΙΣ και απέβλεψαν εις το ατομικόν ΕΓΩ.

 

Το ίδιον θέμα της «περιέργου τόλμης» περιγράφεται ποιητικώς και εις την Κόρην Κόσμου (24) των διαλόγων Έρμου του Τρισμεγίστου ως

εξής:

«Αι ψυχαί όμως αύται ως εάν είχον πράξει κάποιο κατόρθωμα, κατελήφθησαν από ένα ασύστολον θράσος και ήρχισαν να παραβαίνουν τας διαταγάς, ήρχισαν εγκαταλείπουσαι την καθορισμένην διαμονήν των και τας περιοχάς των, μη θέλουσαι να παραμείνουν εις ένα τόπον εκινοΰντο αενάως και εθεώρουν την παραμονήν των, εις ένα τόπον, ως θάνατον».

 

Η περιέργεια λοιπόν αφ' ενός και η τόλμη (ανυπακοή) αφ' ετέρου είναι τα δύο αίτια της πτώσεως. Η περιέργεια είναι η αρχή της μεσαίας γνώσεως, κάθε δε γνώσις είναι ματαία εφ' όσον δεν έχει ως κεντρικόν ελατήριον την προς τον Θεόν άνοδον. Την περιέργειαν ταύτην καταδικάζει και έτερος ερμαϊκός διάλογος ο επιγραφόμενος «Ασκληπιός».

 

Μετά την πρώτην ταύτην πτώσιν επηκολούθησαν και άλλαι. Είς τον Ποιμάνδρην του Τρισμεγίστου επαναλαμβάνεται το θέμα της αυτοβούλου εκλογής εκ μέρους της ψυχής της καθόδου. Εις δεδομένην στιγμήν, ή ψυχή απομακρύνεται του Θεού, εγκαταλείπει την μακαρίαν της διαμονήν, στρέφει την προσοχήν της προς τον υλικόν κόσμον και ελκύεται εξ αύτοΰ.

 

Κατά τύν Ποιμάνδρην ο Άνθρωπος (αμέριστος Ψυχή) εγεννήθη υπό του 1ου Νους, του αρρενοθήλεος (Φως και Ζωή) και ήτο απολύτως όμοιος προς τον Πατέρα του. Εν τούτοις ο Άνθρωπος περιεργαζόμενος την Δημιουργίαν την οποίαν ο 2ος Νους (Δημιουργός) Επλασεν «εν τω πυρί» λαμβάνει γνώσιν των έργων του άδελφού του (του 2ου Νου). Κατά τίνα στιγμήν ο Άνθρωπος διασπά την περιφέρειαν των κύκλων και αποφασίζει να γνωρίση την ισχύν εκείνου πού ηγεμονεύει επί του πυρός δηλαδή του 2ου Νου, του Δημιουργού πού είναι «θεός του πυρός και της πνοής». Η είσοδος του Ανθρώπου εις την σφαίραν του Δημιουργοΰ αποτελεί ήδη την πτώσιν.

Η επιθυμία να δημιουργήση και ο Άνθρωπος διερωτάται είναι αμάρτημα ; Όχι απαντά ο Ποιμάνδρης «και συνεχωρήθη άπό τον Πατέρα.

Η επιθυμία όμως αυτή εγκλείει το σπέρμα της πτώσεως. Μέχρι τούδε παρέμεινε πλησίον του Νου - Πατρός. Ήτο εγκατεστημένος όχι μόνον υπεράνω των 7 πλανητικών κύκλων, αλλά και υπεράνω της Ογδοάδος «της «ογδοατικής φύσεως», δηλαδή του ουρανού των απλανών ζωδίων. Συνεπώς δια να εισέλθη ο Άνθρωπος «εις την σφαίραν του Δημιουργού», δηλαδή εις το σύνολον των πλανητικών τροχιών, εις τον κύκλον του πυρός, εδέησε να εγκαταλείψη τον υπερουράνιον χώρον.

 

Κατέρχεται συνεπώς, και εκείνος πού είχε σχηματισθή εκ Ζωής και Φωτός, ως ο Πατήρ του, μείγνυται είς την Φύσιν - Ύλην. Ό Άνθρωπος, ευθύς από της αφίξεως του εις τον ουρανόν μας και εις την γην μας, κέκτηται ήδη αισθητικότητος, λαγνείας, τόλμης και θράσους και υπόκειται εις τους δελεασμούς της Φύσεως. Παρουσιάζεται άρα ένα διπλούν θέμα: 1) ο έρως του Ανθρώπου προς την Φύσιν και 2) ο έρως του Ανθρώπου προς την ιδίαν αυτού εικόνα.

 

Κατά τους Γνωστικούς του Πλωτίνου (Η, 9, 10) ή Ψυχή, τετάρτη υπόστασις συνυφασμένη μετά τίνος δόσεως «Σοφίας» έκυψε προς τα κάτω, πράγμα πού συνεπήγαγε την ομαδικήν κάθοδον των ατομικών Ψυχών και την εν συνεχεία ενσωμάτωσιν αυτών. «Αι ανθρώπιναι Ψυχαί, ιδούσαι τα ίδια αυτών είδωλα, όπως εν τω κατόπτρω του Διονύσου κατερίφθησαν από εκεί επάνω επί της γης» (Ενν. IV 3, 12).

 

Κατά το επεισόδιον αυτό, το έσχατον σημείον της πτώσεως, το σφάλμα του ανθρώπου υπήρξεν ότι ηγάπησεν υλικόν αντικείμενον, αφού ο άνθρωπος έραται της εικόνος του (της υλικής) δεδομένου ότι αυτή είναι η ανταύγεια επί του ύδατος δηλαδή μιας σκιάς επί της επιφανείας του γήινου μεταβλητού και αεί ρέοντος περιβάλλοντος. Άρα ο Άνθρωπος ελευθέρα βουλήσει, ήλθε και κατώκησε την «άλογον μορφήν». Κύπτων και θαυμάζων την ύλικήν Δημιουργίαν, ο Άνθρωπος, απομακρύνεται της θέας του Ουρανού και Πατρός του και απαρνείται την υπερουσιαστικήν του φύσιν. Η «νεύσις» προς τα κάτω, προβλέπει μίαν λήθην του νοητοΰ κόσμου «Ει δε ένευσε, τω επιλελήσθαι δηλονότι των εκεί» (Ενν. II 9, 4). Ώστε η ρίζα του κακού υπήρξε δια τας ψυχάς η θρασεία τόλμη, η γένεσις, το γεγονός ότι εν αρχή διεκρίθησαν από του θεού «ή πρώτη ετερότης» και ηθέλησαν να ανήκουν εις αυτάς τας ιδίας «εαυτών είναι».